پس از توافق‌نامه اتصال ریلی جمهوری اسلامی ایران به جمهوری آذربایجان که به امضای محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران و وزیر اقتصاد و صنعت جمهوری آذربایجان رسید، واعظی که ریاست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان را نیز عهده داشت، اظهار امیدواری کرد که این اقدامات ریلی سال آینده به سرانجام برسد. حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال 500 میلیون دلار است که با اتصال شبکه ریلی ایران و آذربایجان این حجم مبادلات به 2 میلیارد دلار در سال افزایش خواهد یافت.

در نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور مقرر شده بود که عملیات اجرایی پل آستارا که خطوط ریلی دو کشور از این طریق به هم متصل می‌شوند با هزینه مشترک دو کشور بر عهده طرف آذربایجانی باشد.

این خط ریلی که از اهمیت بالایی برخوردار است از مسیر قزوین-رشت-انزلی-آستارا به خطوط ریلی کشور آذربایجان متصل می‌شود و یک خط ریلی بین المللی به شمار می‌آید چرا که با اتصال خطوط ریلی ایران به آذربایجان در مسیر مذکور راه‌آهن 5 هزار و 200 کیلومتری هندوستان تا بندر هلسینکی در اروپای شمالی به هم وصل می‌شوند و این خط یک خط ریلی بین‌المللی به شمار می‌آید. به تبع آن با این اتصال٬ حمل بار از 45 روز به 20 روز کاهش پیدا می‌کند و راه نیز حدود سه هزار کیلومتر کوتاه می‌شود بنابراین یک اتفاق بزرگ در حمل و نقل ریلی است.

براساس گزارشهای وزارت راه نیز، فاصله خطوط ریلی آذربایجان تا مرز ایران هشت کیلومتر است که قرار شد در این فاصله مسیر ریلی ایجاد کند همچنین دو کیلومتر داخل ایران نیز توسط شرکت راه‌آهن کشورمان ساخته‌ می‌شود.

لذا اتصال راه‌آهن و ساخت پایانه با ظرفیت جابه‌جایی 5میلیون تن کالا از اتفاق‌های خوب که در یک سال آینده شاهد آن خواهیم بود. امیدواریم در آستارا ترکیبی از راه‌آهن، بندر و حمل و نقل جاده‌ای داشته باشیم و همین حمل و نقل ترکیبی، فرصتی برای تسهیل انتقال کالا به آذربایجان و روسیه از مبدا خلیج‌فارس خواهد شد.

براساس این توافق‌نامه آستارا پیش از آن که از طریق خط آهن رشت-قزوین به خطوط ریلی کشور متصل شود به خطوط ریلی جمهوری آذربایجان وصل می‌شود ضمن آن که سرعت و شتاب اجرای پروژه راه‌آهن قزوین رشت با سرعت بیشتری توسط شرکت ساخت٬ توسعه و زیربناهای حمل و نقل در حال اجرا است و این خط ریلی در دو سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

خطوط ریلی آذربایجان به اروپا و آسیای مرکزی متصل است و اتصال خط آهن قروین-رشت-انزلی-آستارا به خطوط ریلی آذربایجان برای توسعه تجاری ایران در بخش ریلی اهمیت بسیاری دارد. پس از اتمام راه‌آهن کریدور شمال - جنوب، هزینه حمل و نقل بار کاهش می‌یابد که این به نفع دو کشور است و ایران سعی دارد هرچه زودتر این خط ریلی را به سرانجام برساند.

اتمام مرحله نخست این طرح منجر به افزایش 10 برابری حمل و نقل کالا بین ایران و جمهوری آذربایجان خواهد شد، همچنین اگر حجم مبادلات کالا بین دو کشور حدود 500 هزار تن است، با اتصال راه‌آهن دو کشور حجم مبادلات به 5 میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت.

اهمیت پل ریلی آستارا

با ساخت این پل بخش قابل توجهی از بار و محموله‌های ترانزیتی به ریل انتقال پیدا می کند. افتتاح پل ریلی آستارا باعث می‌شود حجم قابل توجهی از بار ترانزیتی از جاده به ریل منتقل شده و در کنار عدم نیاز به پرداخت عوارض ورود کامیون های ایرانی به آذربایجان، سهم ریل به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.

این پل با هدف اتصال آستارا به آستارا میان دو کشور ایران و آذربایجان ساخته خواهد شد. البته این پایان کار نیست و در طرف کشور آذربایجان باید با ساخت هشت کیلومتر خط آهن، ریل به مرز وصل شود و در ایران نیز با دو کیلومتر خط ریلی جدید، قطارها به ترمینال انتقال پیدا کنند. با ساخت این پل خطوط ریلی دو کشور به یکدیگر وصل می‌شود و این امر باعث می‌شود بخش قابل توجهی از بار و محموله‌های ترانزیتی به ریل انتقال پیدا کند.

وقتی راننده‌ای پول عوارض 300 دلاری به آذربایجان را می‌دهد قطعا تا ادامه مسیر را نیز خواهد رفت و این امر باعث می شود ترانزیت جاده‌ای از ایران تا خاک روسیه و مسیرهای دورتر ادامه پیدا کند. این در حالی است که در صورت اتصال ریلی دیگر نیازی به ورود کامیون‌های ایرانی به خاک آذربایجان وجود نخواهد داشت و صرفه جویی در پرداخت این عوارض یکی از مزیت‌های این پل است.

با توجه به اینکه تا سال آینده رشت به راه آهن وصل می‌شود. می‌توان انتظار داشت راه آهن بخش بیشتری از ترانزیت این حوزه را در دست بگیرد تا ابتدا محموله‌ها به رشت بیایند، سپس از طریق کامیون مسافت حدود 150 کیلومتری رشت تا آستارا جابه جا شوند و دوباره به راه آهن سپرده شده تا به سمت روسیه و حتی گرجستان حرکت کنند.این اتفاق می‌تواند به شکلی قابل توجه سهم راه آهن را در ترانزیت افزایش داده و امیدها برای افزایش نفوذ آن را بالا ببرد.

ساخت این پل مقدمه‌ای برای اتصال ریلی ایران به آذربایجان است که در آینده نزدیک با رسیدن خط آهن به آستارا به مرحله عملیاتی می رسد.

در کنار ایران، جمهوری آذربایجان، گرجستان و روسیه نیز شمارش معکوس را برای اتصال استان گیلان به راه‌آهن آغاز کرده‌اند زیرا می‌دانند با  تکمیل پروژه خط‌آهن قزوین-رشت، یک گام به تکمیل کریدور ریلی شمال-جنوب ایران نزدیک‌تر خواهند شد و می‌توانند امیدوار باشند به زودی از طریق ریل به جنوب ایران دسترسی پیدا کنند و هزینه‌های تجارت خارجی خود را کاهش دهند.

خط‌ آهن رشت یا همان قزوین-رشت، حلقه مهمی از خط‌آهن قزوین-رشت-انزلی-آستاراست که در صورت تکمیل، سواحل دریای خزر و کشورهای همسایه ایران در این منطقه را به بنادر مهم تجاری جنوب کشور متصل خواهد کرد. وعده گشایش خط‌آهن قزوین-رشت تا پایان سال ۹۵ داده شده بود اما به نظر می‌رسد محدودیت‌های بودجه‌ای مانع از تحقق به‌موقع این وعده دولت یازدهم شد. با این حال رئیس‌جمهوری در سفر به این استان در نخستین روزهای سال ۹۶ با تاکید بر اهمیت این پروژه برای دولت، وعده اتصال ریلی رشت به راه‌آهن تا خرداد امسال را داد.

به گزارش پروژه های عمرانی ایران به نقل از گسترش تجارت، در روزهایی که اخبار متعددی درباره کارنامه عمرانی دولت یازدهم منتشر می‌شود، نگاهی به پروژه‌های ریلی استانی نشان می‌دهد در مجموع، پیشرفت‌ها بیشتر از توقف‌ها بوده و دولت اگرچه نتوانسته وعده خود مبنی بر رساندن راه‌آهن به ۵استان تا پایان سال ۹۵ را محقق کند اما اخباری که از استان‌ها به گوش می‌رسد، نشان می‌دهد باید نسبت به اتصال ریلی استان‌ها خوشبین باشیم.

سال گذشته، مدیرعامل پیشین راه‌آهن اعلام کرد تا پایان سال ۹۵ ریل به استان‌های گیلان، همدان، کرمانشاه و کردستان خواهد رسید و تبریز نیز از مسیری جدید به راه‌آهن متصل خواهد شد. 
حالا اخبار گویای آن است که در استان‌هایی مانند همدان، ریل در چند قدمی مرکز این استان است و در روزهای آینده، صدای سوت قطار در همدان خواهد پیچید و برای خط آهن کرمانشاه نیز وعده افتتاح در ماه‌های آینده داده شده است. 

برای رشتی‌ها نیز دولت وعده اتصال ریلی تا خرداد امسال را داده است؛ خط‌آهنی که هم از نظر مسافری و هم تجاری، نقش مهمی در توسعه حمل‌ونقل ریلی کشور خواهد داشت.

اهمیت اتصال ریلی گیلان
کارشناسان می‌گویند در اهمیت خط ریلی گیلان (رشت) همین بس‌که به عنوان حلقه اتصال راه‌آهن شمال به مرکز و جنوب کشور، جای خالی ریل در اتصال شمال به جنوب ایران را پر می‌کند و می‌تواند گامی اساسی در تکمیل این دالان ریلی مهم باشد. 

این خط‌آهن در واقع اتصال خلیج‌فارس به دریای خزر را از طریق ریل فراهم می‌کند و از این راه می‌توان به کشورهای غرب دریای خزر دسترسی ریلی پیدا کرد. 

اتصال رشت به خط‌آهن در واقع بخشی از پروژه خط‌آهن قزوین-رشت- انزلی-آستارا به عنوان یکی از پروژه‌های اولویت‌دار شرکت ساخت و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور، برای استفاده بهینه از کریدورهای بین‌المللی است. 

خط‌آهن حدود ۲۰۰کیلومتری قزوین ـ رشت ـ انزلی ـ آستارا، از تاکستان قزوین، از خط‌آهن اصلی تهران-تبریز منشعب شده و با گذر از محدوده کوهین-شیرین‌سو به سمت شهرستان‌های لوشان و منجیل ادامه مسیر می‌دهد. 

این خط‌آهن سپس با گذر از شهرستان‌های رودبار، رشت و بندرانزلی ادامه می‌یابد. عملیات اجرایی این خط آهن از سال۱۳۸۴ آغاز شده و قطعه قزوین-رشت، اولویت نخست اتمام این پروژه است. در واقع با تکمیل این پروژه، آب‌های آزاد جنوب از طریق خط‌آهن به دریای خزر و شهرستان آستارا و سپس به کشورهای جمهوری آذربایجان، گرجستان و روسیه متصل می‌شود.

آخرین وضعیت خط‌آهن رشت
آنطور که خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور گفته، خط‌آهن قزوین-رشت در بخش زیرسازی، پیشرفت بیش از ۹۰ درصدی داشته و چند پل مهم در این مسیر ریلی به‌طور کامل ساخته شده است.

 او اواخر بهمن سال گذشته درباره پیشرفت فیزیکی خط‌آهن استان گیلان به ایسنا گفت: ریل‌گذاری این پروژه ۱۶۰ کیلومتری به‌طور جدی پیگیری می‌شود؛ تاکنون حدود ۹۰ کیلومتر از این مسیر به‌طور کامل ریل‌گذاری شده و کیلومترهای باقی‌مانده نیز از سمت قزوین و رشت در حال ریل‌گذاری است. او در آخرین روزهای سال ۹۵ از آماده شدن ۱۲۰کیلومتر از خط‌آهن رشت-قزوین برای ریل‌گذاری خبر داده و تاکید کرده بود در تامین ریل برای اجرای این پروژه، مشکلی وجود ندارد. 

با این حال به نظر می‌رسد مشکلاتی مانند کمبود بودجه و تامین نشدن به‌موقع آن، مانع تحقق وعده دولت شده، زیرا مدیرعامل شرکت ساخت، وعده به ثمر رسیدن اتصال ریلی گیلان در بهار امسال را داده بود اما حالا مسئولان می‌گویند تا پایان سال ۹۶ صدای سوت قطار در گیلان خواهد پیچید.

مشکلات و تنگناهای کار
مانند بیشتر پروژه‌های عمرانی، در پروژه اتصال ریلی قزوین-رشت نیز مشکلات مالی جزو نخستین موانع کار بوده است. 

البته مسئولان می‌گویند در روزهای اخیر مشکلات مالی کار کمتر شده، به همین دلیل پروژه دوباره رونق گرفته است. 

آنطور که مدیرعامل شرکت ساخت اعلام کرده، باتوجه به منابع مالی که از طریق نقدینگی‌های جدید و اوراق مشارکت به پروژه تزریق شده این طرح بزرگ و سنگین به طور جدی مراحل پایانی خود را طی می‌کند. 
به گفته خادمی، تاکنون حدود ۳ هزار و ۵۰۰میلیارد تومان در این مسیر هزینه و برای تکمیل، حدود هزار میلیارد تومان دیگر اعتبار منظور شده است. اگرچه وعده اتصال ریلی رشت تا پایان سال ۹۵ محقق نشد، اما به نظر می‌رسد پیشرفت کار در مجموع رضایت‌بخش است. غلامعلی جعفرزاده، رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان در پاسخ به «گسترش‌تجارت» پیشرفت این قطعه ریلی را مطلوب دانست و از روند کار اعلام رضایت کرد. او گفت: با توجه به محدودیت منابع بودجه‌ای و فشاری که دولت در تامین منابع مالی دارد، باید از دولت بابت سرعت بخشیدن به پروژه اتصال ریلی قزوین-رشت قدردانی کرد.

نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: هرچند این پروژه از برنامه اعلام شده از سوی دولت عقب است اما باتوجه به تنگناهای مالی واضح است کم‌کاری انجام نشده است. آنطور که جعفرزاده می‌گوید باتوجه به اولویت‌دار بودن پروژه برای دولت، مسئولان در سال‌های اخیر کمک‌های مالی زیادی به این پروژه کرده‌اند و در سال ۹۵ نیز تلاش شد بیش از نیمی از اعتبار مصوب این پروژه به آن اختصاص داده شود.

 
رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان در بیان اهمیت پروژه اتصال ریلی این استان توضیح داد: خط‌آهن قزوین-رشت علاوه بر اینکه در اتصال کریدور شمال-جنوب نقش مهمی دارد، به اقتصاد و تجارت استان گیلان رونق خواهد بخشید و می‌تواند بخش زیادی از مشکلات اشتغال استان‌های شمالی و شمال غربی کشور را برطرف کند. 

به گفته وی، اگر این پروژه ریلی به سرعت در بخش رشت-انزلی-آستارا نیز اجرایی شود، مجموع این خط‌آهن می‌تواند بنادر بزرگ شمال را فعال‌تر کرده و در کنار آن، ترانزیت دریایی کالا در نوار شمالی کشور توسعه خواهد یافت.