معماری زیبا بدون قطع درختان (تهران-نیاوران)
ساختمان مسکونی نیاوران، اثر محمدرضا نیکبخت که جزو منتخبین سایت جامعه جهانی معماران در سال 2012 نیز شناخته شد، از جمله آثار معماری معاصر ایران است که می تواند برانگیزاننده واکنش های مختلفی باشد. اثری که تا حد زیادی، زیر سایه برخی ابعاد ژورنالیستی قرار گرفته و این امر گاهی مانع از به چشم آمدن ویژگی های عمیق تر و معمارانه آن شده است.
معرفی گسترده این بنا در فضای مجازی به عنوان بنایی که «بدون قطع حتی یک درخت!» ساخته شده است، بخشی از همین نگاه به این اثر است که البته بیراه نیست، اما بسنده کردن به آن ما را از وجوه دیگر این اثر محروم خواهد کرد. این نوشتار، هرگز قصد ارائه نقدی همه جانبه پیرامون این اثر ندارد، و قصد آن اشاره به برخی وجوه قابل تامل اثر است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
باید پذیرفت که در نگاه اول، چیزی که درباره مجتمع مسکونی نیاوران خودنمایی می کند، حضور درختان با سابقه ای است که مشخصا حفظ آنها پرهزینه تر و دشوار تر از حذف آنها بوده است و این اولین نکته ای است که تحسین ما را بر می انگیزد.
اما این تمام ماجرا نیست؛ اگر این ساختمان صرفا در پیچ و تاب خوردن حول درختان میانی اش متوقف مانده بود، می شد با آن به عنوان یک اثر کانسپچوال برخورد کرد که مبین نوع نگاه خاص معمار به موضوع سایت و طبیعت و یا احتمالا معماری است و دایره نقد و گفت و گو درباره آن را از پیرامون همین نگاه فراتر نبرد .
اما این بنا چیزی بیش از اشاره به یک ایده است؛ جسمی غنی دارد و در متر به متر ابعاد عینی اش سرشار از جزئیات و موتیف هایی است که می توان مدتی دراز را به تماشایش نشست. جزئیاتی که در نقطه به نقطه بنا حاضراند و تنها اگر عزم عکاسی از بنا را داشته باشیم متوجه کثرت غافلگیرکننده آنها می شویم.
به عبارتی وقتی به مجموعه مسکونی نیاوران نگاه می کنیم، صرفا در حال تماشای ایده یک معمار درباره برخورد با طبیعت نیستیم، بلکه در حال تماشای اثری هستیم که وجوه عینی آن چیزی کم از وجوه ذهنی اش ندارند و چه بسا غنی تر از آن هستند. ساختمان نیاوران صرفا خود را به مفاهیم انضمامی نمی آویزد و اصالتش، بیش از آنکه به ایدهای ذهنی متکی باشد، به گوشه گوشه جسمش متکی است. جایی که سنگ و گچ و آهن، در هم می آمیزند و صحنه های جالب توجهی خلق می کنند.
به نظر می رسد بنا، گرامر خودش را دارد، هر کجا که آجری به سنگی و یا چوبی به گچی می رسد، حرفی از جنس آهن در میان است.آهنی که البته شخصیتی تازه به خود گرفته است. نگارنده به خاطر دارد که زنده یاد میرمیران در برنامه طلوع ماه با اشاره به قابلیت های شیشه، یادآور می شد که مصالح جدید فی نفسه مشکلی ندارند و استفاده سخیف ما از آنهاست که ما را به دشمنی با آنها برانگیخته است. شاید در این اثر، شواهدی مقبول برای حقانیت این گفته بیابیم.
البته نباید فراموش کرد که دیالکتیکی از توده ها و فضاها چنین کیفیتی را برای معماری ایران رقم زده است؛ ستون های تنومند کناره رواق، یا پنجره های تهی میان دیوارهای ضخیم مثال هایی از این شفافیت هستند. یعنی به زعم خود میرمیران معماری در بستری تاریخی در مسیر «کاستن از ماده و افزودن به فضا» حرکت می کرده است. در مجموعه مسکونی نیاوران، شکل قابل تاملی از این سنخ «شفافیت» قابل ملاحظه است.انگار فضای تهی میانی به جداره های اطراف خود ضربه زده و آنها را در قسمت هایی به عقب هل داده است.(همان رفتار تاریخی که حیاط مرکزی در قبال جداره هایش در پیش گرفته و ایوان ها و رواق ها را شکل میدهد) در اینجا گویی فضای باز میانی در توده های اطرافِ خود نشت کرده است و البته در جواب آن توده ها نیز، در قالب پله هایی به سمت فضای میانی حرکت کرده و آن را برش داده اند تا در خلال این رفت و برگشت ها، نمایشی تمام عیار از درهم تنیدگی فضاها و توده ها به اجرا دربیاید.گویی چروکیدگی های گچی ایجاد شده در زیر پله ها روایت گر همین نشت تدریجی عناصر در یکدیگر است.
طبقه همکف به لابی ورودی اختصاص داده شده است، ساختمان اداری مدیران، مراسم و سالن اجتماعات است. زیر زمین اول است که عمدتا برای پارکینگ و اتاق های فروشگاه، در حالی که زیر زمین دوم، علاوه بر پارکینگ، شامل اتاق حرارت مرکزی، استخر شنا، جکوزی و سالن ورزش است.
دسته بندی : مجتمع مسکونی
برچسبها: معماری زیبا بدون قطع درختان, تهران, نیاوران, مجتمع